ZADANIE - NAOSTRZYĆ NÓŻ.

"Wtajemniczenie" jest podzielone na stopnie, po uznaniu któregoś stopnia za wystarczający dla siebie (cenowo, umiejętności), resztę można pominąć.

Założenie:
Tekst jest dla "niewtajemniczonych" a tych, którym ten tekst nie wystarczy - zapraszam na knives.pl/forum.

I. I.Narzędzia ostrzące: podstawy

Założenia:
1. Jeśli się da - stosować osełki diamentowe czyli tzw. "diamenty" (płytki/pręty z zatopionymi kawałkami diamentów) choćby z allegro czy z Lidla (15 zł.), czy ze sklepu www.diasam.pl

- jeśli nie mamy "diamentów" to wskazane jest stosować ceramikę (osełki, kamienie ścierne) w kolorze czarnym/zielonym (SiC węglik krzemu), białym (elektrokorund szlachetny),
- dobre są też papiery ścierne z nasypem w kolorze czarnym (SiC),
- można użyć osełki w kolorze szarym/brązowym (elektrokorund zwykły/mieszany), papiery ścierne z nasypem w kolorze czerwonym,
- awaryjnie można wykorzystać bezpieczniki topikowe dużej mocy (duże) nieszkliwione (matowo wykończone), kant szyby piaskowana krawędź np. w samochodzie, dolna część talerzyka ceramicznego, kamień otoczak.

Dlaczego taka kolejność?
Ze względu na osiągane wyniki i trwałość narzędzia ostrzącego.

2. Jako niską gradacje używamy 180-220, wyższa to 300-400, najwyższa to 500-600. Niezależnie czy to "diament", osełka, papier ścierny.
Dlaczego tak?
Kończenie na gradacji 600 jest wg mnie wystarczające, włosy od bidy goli, tnie też dobrze. Stosowanie past polerskich, wyższych gradacji, pasków - to dla ludzi którzy chcą by ich nóż był naostrzony na cymes - dla mnie nóż nie musi być koszerny :).

3. Stosując osełki diamentowe staramy się nie dociskać mocno klingi noża do osełki, raczej powinno się mówić o pocieraniu (bez dociskania). Stosując papiery ścierne można dociskać bardzo mocno, zużyty papier i tak wyrzucamy. Stosując osełki ceramiczne można dociskać mocniej niż na "diamencie". Wydłużyć żywot narzędzia można stosując olej na osełkę lub od czasu do czasu przecierać narzędzie wilgotną szmatką/gąbką (kropla detergentu np. płyn do zmywania i odrobina wody - wystarczy ślina) by usunąć przyklejony do niego skrawany materiał.

4. Jeśli mamy "diamenty", żal ich niszczyć bo są dość drogie, żal też czasu poświeconego ostrzeniu (jak pisałem wyżej "diamentami" "pociera" się klingę, a więc ostrzenie trwa dłużej). A przecież na "diamenty" można przykleić papier ścierny ciemny (SiC) taśmą dwustronną nieuzbrojoną (powyższe dotyczy także innych osełek o płaskiej powierzchni). Dlaczego tak?
Ostrząc na papierze ściernym (gradacja 180-220) można mocniej przycisnąć klingę noża, przyspieszając proces ostrzenia (zalecane tylko do najniższej gradacji 180-220 przy wyprowadzaniu Krawędzi Tnącej KT po raz pierwszy), następnie wyrównać osełką diamentową/ceramiczną o najniższej gradacji i kontynuować ostrzenie (sam to stosuję: do wyprowadzenia KT w nożu zużywam średnio 4-8 pasków papieru gradacji 180-220).

II.Technika ostrzenia: podstawy

Założenia
1. Ostrząc zawsze "pchamy" ostrze, czyli ostrzymy "pod włos" - tak jakbyśmy cięli.

2. Ostrzymy z tzw. "drutem", czyli ostrzymy jedną stronę KT, aż pod palcem na całej długości wyczujemy ostrą wywiniętą krawędź, wtedy zaczynamy ostrzyć drugą stronę i ostrzymy, aż pod palcem na całej długości wyczujemy ostrą wywiniętą krawędź. Następnie używamy osełki o mniejszej gradacji (większa liczba) i powtarzamy poprzednie operacje. Przy ostatniej gradacji po pojawieniu się kolejno na obu stronach drutu, robimy 20 "pchnięć" na jedną stronę, 20 na drugą stronę (strona odwrotna by usunąć drut), następnie 10, a potem 5,4,3,2,1,1,1,1. Po takim ostrzeniu "drutu" mamy nie wyczuwać pod palcem, jeśli jest wyczuwalny powtarzamy sekwencję 20,20,5,4,3,2,1,1,1,1.
Unikamy dotykania krawędzi tnącej palcami, jeśli chcemy sprawdzić czy powstał drut najlepiej oglądać krawędź pod światło obserwując załamanie światła, będzie widoczny nawet dość mały drut, przy wykańczaniu drut będzie praktycznie niewidoczny, wtedy można sprawdzać na paznokciu. Przykładamy ostrze do paznokcia w taki sam sposób jak do osełki i przesuwamy w przeciwnym kierunku niż po osełce. Jeśli drut powstał paznokieć się zadrapie. Dotykanie ostrza palcem powoduje natłuszczenie krawędzi i tym samy wydłużenie procesu ostrzenia. O ile na diamentach nie jest to jakoś znacznie widoczne, tak na ceramice jest bardzo wyczuwalne. (zalecenia usera DIABEŁEK, ja nigdy tak nie próbowałem).

3. Ostrzymy nóż na kąt 20-25 st. na stronę. Noże małe ostrzymy na 20 st., noże większe na 25 st., noże ze stali wysokostopowych typu NC11LV/D2, S30V ostrzymy na 25-30 st. ze względu na ich większą kruchość. Noże kuchenne można ostrzyć na kąt 11-17 st. ze względu na łatwiejsze cięcie i szybki dostęp do osełki.
Dlaczego tak?
Nie ma noży cudownych, które wymagają specjalnego kąta, każdy nóż ma ciąć, takie kąty są wg mnie optymalne. Specjalne sposoby ostrzenia: kąt inny z każdej strony, zmiana kątów w KT - to dla ludzi którzy chcą by ich nóż był naostrzony na cymes - ich odsyłam na www.knives.pl/forum. Jak ostrzyć na założony kąt np. 20 st.? Każda z opisanych tu ostrzałek ma w instrukcji kat ostrzenia.

4. Ostrzenie na osełce/diamencie/szlifierce itd. z następnym polerowaniem mechanicznym na polerce odradzam.
Dlaczego tak?
Polerowanie mechaniczne powoduje często zmiany w obrabianym materiale (silne nagrzewanie powierzchniowe) co zmienia własności stali, KT szybciej się tępi w porównaniu z KT ostrzoną ręcznie.

III. Narzędzia ostrzące: podział i technika ostrzenia

Dzielę ludzi ostrzących noże na stopnie wtajemniczenia:

1. Najniższy stopień wtajemniczenia, czyli ludzie którzy bez żadnych ceregieli chcą szybko naostrzyć nóż, ma on ciąć, ma to być tanio zrobione.
Dla nich proponuję ostrzałki dwustronne, wyposażone w noże z węglika wolframu (widia, carbon tungsten) z jednej strony i ceramikę z białego elektrokorundu z drugiej.
Przedstawiciele:
Quick FixTM Pocket Knife Sharpener


CCKS - 2-Step Knife Sharpener

Jak ostrzyć?

Najpierw ostrzymy na węgliku wolframu, spód osełki należy odchylić od siebie (szybciej się ostrzy) i nożyk przeciągamy do siebie (nie należy cisnąc za mocno, porobią nam się fale przy 10-50 ostrzeniu). Po osiągnięciu ostrości (przecinamy kartkę papieru bez dużego oporu) zmieniamy stronę na białą i tu wyrównujemy ostrze (ok. 20-30 przeciągnięć).
Pielęgnacja - czyścić białą stronę szczoteczką do zębów czasami.
Zalety:
- tania - ok. 30-50 zł,
- lekka - zmieści się wszędzie,
- szybka - nawet "zapuszczony" nóż w 5 minut naostrzymy,
- łatwa w obsłudze - każdy sobie z nią poradzi.
Wady:
- odcinek ok. 1-1,5cm od rękojeści jest nienaostrzony - ze względów konstrukcyjnych,
- szybko "zjada" ostrze, widać jak ze stali wióry lecą (jak szybko? bez przesady, nóż tak ostrzony będzie nam służył wiele lat)
- noże z szlifem niskim (skandynawy) mogą się trudno ostrzyć,
- do zastosowań uniwersalnych nie należy stosować kąta 17 na stronę (takie ostrzałki do kuchenniaków raczej), optymalny to 20-25 st. na stronę,
- Czubek ostrza zaczyna być niesymetryczny, w dodatku praktycznie nie da się go naostrzyć na "igiełke"
- brak mikrozębów na krawędzi tnącej, tym samym nóż tnie mniej agresywnie i wydaje się mniej osty.

2. Wyższy stopień wtajemniczenia.

Ostrzałki tzw. systemowe, jest to jakieś imadełko i do tego kamień/diament na pręcie.
Przedstawiciele:
GATCO (Diamond Hone/Edgemate Professional/3pc) System Knife Sharpener (różnią się wyposażeniem i ceną).

Lansky (Ultimate/Standart/Diamond/profesional) Knife Sharpening Systems.

Aligner™ (Deluxe/Quick Edge Kit/Hone Kit/Diafold) Sharpening Kit.

Jak ostrzyć?

Zapinamy nożyk w imadełko i ostrzymy jedną stronę, uzyskując tzw. "drut" i tak dalej jak to opisano w założeniach.
Zalecenia:
- zalecenia zawarte w instrukcji obsługi odnośnie dobierania kąta w zależności od szerokości klingi, czy długości ostrza najlepiej nie czytać, da się bez tego żyć,
- imadełko metalowe jest lepsze od tworzywa sztucznego (totalna porażka to imadełko DMT)
- większe imadełko - można ostrzyć większe noże - tu wygrywa GATCO
- jeśli mamy nóż z tzw. recuvą lub z ząbkami to DMT + przystawka "DMT Aligner Serrated Knife Sharpener and Curved Knife Blade Stone Accessory" wygrywa,

- jeśli nas stać lepiej zainwestować w diamenty w ostrzałce systemowej,

Zalety:
- ładnie wyprowadzona KT, ostrzenie na tym samym systemie, po stępieniu noża trwa bardzo krótko,
- można wyprowadzać różne kąty KT, wszelakie ich kombinacje,
- system bardzo łatwy w obsłudze, efekt zawsze pewny,
- łatwość stosowania różnych gradacji kamieni/diamentów/papierów,
- system w miarę kompaktowy - choć w góry na pieszą wędrówkę go nie weźmiemy.
Wady:
- cena ok. 150-400 złotych, w zależności od wyposażenia, czy są diamenty itd.
- kąt jest zmienny, tzn. przy imadełku jest kąt założony, im dalej od osi imadełka to kąt się zmniejsza; mnie to osobiście nie przeszkadza, ważniejsze jest dla mnie, iż jest powtarzalny; z tego wynika zalecenie wyżej - duże noże = GATCO

3. Wyższe zdolności manualne.

Ostrzałki prętowe typu V, wyposażone w pręty ceramiczne/diamentowe. Nie potrafię na nich ostrzyć, stąd też pewnie moja niechęć do nich, ale trzeba im przyznać - działają.

Przedstawiciele: Spyderco Triangle Sharpmaker najlepiej z dodanymi diamentami "Spyderco Triangle Sharpmaker (Diamond) ~ 204D"

Turnbox Crock StickŽ Sharpeners

CCD4 - 3-in-1 Sharpening System Smith's

Jak ostrzyć?

Rozkładamy przyrząd, zaczynamy od prętów zgrubnych (najczęściej brązowe), ostrzymy na tzw. "drut" i dalej jak opisano w założeniach. Nóż "ciągniemy" do siebie, starając się go trzymać pionowo, jednocześnie przesuwając do siebie i w dół po osełce (to proste, mimo mego opisu).

Zalecenia:
- wg mnie lepszy jest Triangle Spyderco bo można dokupić osełki diamentowe firmowe (drogie), oraz łatwo zamontować na tym płaskie osełki diamentowe z Lidla klejąc do przygotowanych trójkątów, przypinając recepturką czy spinaczem biurowym,
- proponuję wybierać ostrzałki wyposażone w osłony na rękę (z pręta mosiężnego często) np. Triangle,
- do bardzo długich noży proponuję Lansky Gourmet - ma najdłuższe osełki,
- przy ostrzeniu starać się tak trzymać nóż, aby jego krawędź tnąca byłą pod kątem prostym do osi osełki, to zagwarantuje równy kąt na brzuszku i czubku
- dla ułatwienia ostrzenia warto zamalować KT markerem, po kilku przejazdach po osełce sprawdzić czy marker jest starty na całej krawędzi tnącej, w ten sposób najłatwiej wychwycić błędy chwytu.

Zalety:
- opakowanie jest kompaktowe, mniejsze od systemu,
- łatwość ostrzenia - ale więcej treningu niż w systemie,
- da się ostrzyć duże noże,
- da się ostrzyć recurvy,
- szybko się ostrzy - zbieramy mniej materiału KT niż w ostrzałkach systemowych,
- ostrzenie mieszane, czyli naostrzenie na systemie na mały kąt 17-20 st. na stronę, połączone z późniejszym szybkim podostrzaniem na 25 st. na stronę, pozwala na bardzo szybkie podostrzenie narzędzia,
- Triangle jest wyposażona w płytę DVD z instrukcją ostrzenia.

Wady:
- trudno naostrzyć czubek noża i w każdym nożu robimy recurvę,
- zastosowane osełki brązowe wg mnie nie powinny być stosowane - wyjaśnienie na końcu,
- KT jest nieustalona tzn. trzeba być mistrzem by mieć powtarzalność kąta KT,
- założony kąt KT np. 20 na stronę nigdy nie jest 20, tylko większy,
- cena 150-400 złotych (ale cena CCD4 to mniej niż 100zł),
- co pewien czas należy myć osełki np. cifem wodą, lub przetrzeć gumką do ścierania.

4. System drogi.
Dla ludzi, którzy wydali na nóż kilkaset i więcej złotych, znają wady systemu taniego, nie potrafią ostrzyć na ostrzałkach typu V.

Przedstawiciele:
Apex Model Edge Pro

Jak ostrzyć?
Jak w ostrzałkach systemowych

Zalety:
- wszystkie zalety systemu (poza wielkością),
- zmienny kąt ma mniejsze wahania, prawie tego nie widać,
- da się ostrzyć baaaaardzo duże noże,
- duża dokładność kątów

Wady:
- cena 400-1000 złotych,
- trudno go nazwać kompaktowym.

5. Tormek.
Super ekstra cymes miód maszyna do ostrzenia, ostrzenie na kamieniu napędzanym elektrycznie, chłodzenie wodą, pełna regulacja w zależności od stopnia zużycia kamienia.

Jak ostrzyć?
Instrukcja obsługi producenta się kłania, sam nigdy na tym nie ostrzyłem.
Ostrzenie szybkie i pewne (widziałem jak hurtowo ostrzył user YAHOO).

Zalety:
- super ekstra wyprowadzona KT o stałym kącie,
- da się wyprowadzić każdy kąt KT, wszelakie kombinacje katów,
- KT jest wklęsła, czyli późniejsze podostrzanie na czymkolwiek (V, z ręki, stalka) jest błyskawiczne,
- bardzo szybkie wyprowadzenie KT, niezależnie od stanu początkowego, ostrzonej stali,
- nadaje się do przemysłowego ostrzenia noży, nożyczek.

Wady:
- cena 1200-2500 złotych,
- najszybciej "zżera" nóż z opisanych ostrzałek,
- raczej do recurvy się nie nadaje - chyba że kupimy kamień półokrągły (standartowo jest płaski),
- jeśli ściernica nie jest regularnie wyrównywana, krawędź tnąca nie będzie po takim ostrzeniu linia prostą, krawędź będzie pofalowana, tworzyć będą się małe recurvy i brzuszki.

6. Ostrzałka na V ustalona przyrządem. nie polecam
Bardzo prosta w obsłudze, połączenie ostrzałki typu V z prowadzeniem. Ostrzone są na raz obie strony KT.

Jak ostrzyć?
"Ciągnąć" nóż do siebie, prowadząc po prętach w dół. Nie ma ostrzenia na drut - ostrzone są obie krawędzie na raz.

Przedstawiciele:
Rapid Steel Action

Zalety:
- prosta w obsłudze, każdy sobie z tym poradzi,
- nadaje się do długich ostrzy,
- da się naostrzyć noże z recurvą.

Wady:
- najczęściej tylko jedna gradacja, co z tego wynika albo szybkie ostrzenie, albo gładkie ostrze,
- cena od 150 do 300 złotych,
- kompaktowe toto nie jest.

7. Inne ostrzałki.
Pewnie działają bardzo dobrze, jednak nie stosowałem ich, nie będę się o nich wypowiadał.
Ostrzałki elektryczne odpadają, "pożerają" nóż szybciej niż ostrzałki z węglikiem wolframu, od nich trzymamy się z daleka.

Przedstawiciele:
Stalki - lepsze są w formie pręta ceramicznego lub z nasypem diamentowym Ikea

Stalka z prowadzeniem Columbia River Slide Sharp Knife Sharpening System

8. Ostrzenie z ręki.
Najwyższy dla mnie stopień wtajemniczenia. Można ostrzyć na osełkach płaskich, okrągłych, trójkątnych, itd. Kto jest tym zainteresowany - zapraszam na www.knives.pl/forum , tam są lepsi fachowcy od mnie. Nie będę pisał o czymś czego sam nie potrafię.

Zalety:
- można ostrzyć na wszędzie i na wszystkim,
- kompaktowość ostrzałek,
- cena od 5 złotych do ilu się chce,
- znam ludzi, którzy "z ręki" potrafią lepiej naostrzyć niż ja na systemie.

Wady:
- wymagana duża praktyka i zdolności manualne.

9. Modyfikacje i własne konstrukcje.
Za kilkadziesiąt złotych można mieć ostrzałkę, która działa jak markowa za kilkaset złotych, już istniejącą ostrzałkę można zmodyfikować.
Przykłady z knives.pl:
User SIPER skonstruował ostrzałkę do prętów z nasypem diamentowym kupionych na allegro za kilkanaście złotych, działa jak firmowa V

User STN zrobił podstawkę do prętów z nasypem diamentowym (z Allegro) z grubej sklejki.

Ostrzałki SIPERA i STN sprawdzają się, dobrze się na nich ostrzy noże z recurvą.

User ZEBROX zainstalował diamenty tzw. Lidlowe na ostrzałce triangle, można kupić różne gradacje na Allegro czy www.diasam.pl, dzięki temu można ostrzyc na diamentach z pominięciem firmowej (nie lubianej przez mnie) ceramiki Spyderco.

User ROBAL68 zainstalował diamenty tzw. Lidlowe na ostrzałce triangle, za pomocą kawałka dętki.

User ŁOSIEK zrobił podstawkę pod "diamenty" Lidlowe z tektury i kleju, wg mnie najlepszy stosunek jakość/cena.

Ostrzałki ZEBROXA, ROBALA68 i ŁOŚKA też dobrze ostrzą, nie zaokrąglają czubka noża jak Triangle.
Sam stosuję imadełko od Lansky System do osełek diamentowych DMT Alinger, naklejam papiery 180 w celu wyprowadzenia KT, do ostrzenia recurvy i ząbków używam dodatków DMT.
User VICK stosuje Gatco system z osełkami ceramicznymi, nakleja na to papiery ścierne.

IV. Uwagi końcowe
- dlaczego nie osełki brązowe i białe - czyli korundowe? Twardość stosowanego proszku elektrokorundowego jest zbliżona lub niższa (osełki brązowe) od niektórych węglików zawartych w stali, co wg mnie powoduje wyrywane węglików podczas ostrzenia ze osnowy stalowej, osłabiając w ten sposób KT. Stosowanie diamentów i osełek/papierów z SiC powoduje skrawanie węglików bez ich wyrywania - dłużej nóż jest ostry,
- nowa osełka diamentowa jest bardziej agresywna, niż używana; jak to mówią ludzie po "ułożeniu" diamentu będzie on nam służył nawet kilka lat.

Za pomoc w przygotowaniu tekstu dziękuję LOLI i userom GUEVARA57, DIABEŁEK

2010-08-14 Melon

Zobacz również:
- Jak naostrzyć nóż wg Kangoo
- Stal na noże (kali)
- Dlaczego stal węglowa (Kangoo)
- Skandynawek w Bieszczadach (vrtel)
- Tlim skandynawopodobny FG (Sybir)
- Bushcraft FG (Vrtel)
- Nessmuk FG (Vick)
- Noże survivalowe - co to? (az)